بررسی رابطه بین سرمایه فکری و شاخص های کیفیت سود در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران

چکیده

توسعه اطلاعات در دهه های اخیر، موقعیت های جدیدی را پیش روی افراد و سازمان ها قرار داده است. از این رو تعاملات و ارتباطات در گستره جهانی توسعه یافته و تعاریف جدیدی در ابعاد گوناگون زندگی فردی و اجتماعی بروز نموده است. در این میان، سازمان ها بیشترین تأثیر را از وضعیت جدید پذیرا شده و خواسته یا ناخواسته، در حال وارد شدن به اقتصاد مبتنی بر دانش هستند. اقتصادی که در آن دانش و دارایی های نامشهود به عنوان مهمترین منبع و مزیت رقابتی سازمان ها شناخته شده است. یکی از اجزای دارایی های نامشهود سرمایه فکری می باشد که امروزه نقش و اهمیت  بازده سرمایه های فکری به کار گرفته شده در قابلیت سودآوری پایدار و مستمر شرکت ها بیش از بازده سرمایه های مالی به کار گرفته شده است. از این رو هدف اصلی این پژوهش، بررسی رابطه بین سرمایه فکری و شاخص های کیفیت سود در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است.

در این پژوهش، جهت سنجش سرمایه فکری[1] از مدلی که توسط پالیک(Pulic) به نام VAIC (ارزش افزوده سرمایه فکری) مطرح گردیده، استفاده شده است. ابتدا بر اساس مدل VAIC، ارزش سرمایه فکری شرکتهای مورد مطالعه در دوره زمانی 5 ساله 1383 الی 1387 محاسبه و سپس ارتباط بین سرمایه فکری و شاخص های کیفیت سود شرکت ها مورد ارزیابی قرار گرفته است. کیفیت سود[2] نیز به عنوان متغیر وابسته بر مبنای پایداری سود،قابلیت پیش بینی سود، مربوط بودن سود به ارزش سهام و رابطه جریان نقدی عملیاتی با سود اندازه گیری شده است. در تحقیق حاضر، روش آماری استفاده شده جهت تجزیه و تحلیل داده ها، رگرسیون ساده و ضرایب همبستگی می باشد و نتایج آزمون های آماری بیانگر آن است که رابطه معناداری بین سرمایه فکری و شاخص های کیفیت سود(پایداری سود، قابلیت پیش بینی سود) می باشد، با توجه به این نتایج می توان به اهمیت روزافزون سرمایه های فکری در فرآیند برتری شرکتها پی برد و لزوم شناسایی و تشخیص دانش و اطلاعات و شکل گیری چارچوب های برای مدیریت دانش را در سازمان ها ضروری نمود.

واژه های کلیدی:

   سرمایه فکری، کیفیت سود، رگرسیون ساده، بورس اوراق بهادار تهران

1-مقدمه

در نیمه دوم قرن بیستم با توسعه اطلاعات و پیشرفت سریع فناوری، تحولی عظیم در تمام جنبه های زندگی و فعالیت های بشر ایجاد شده که این امر باعث حرکت به سمت اقتصاد دانش محور و تغییر پارادیم حاکم بر اقتصاد صنعتی شده است (همتی و همکاران،1389، 24).

در چنین فضایی، دانش و دارایی های نامشهود بعنوان مهمترین منبع و مزیت رقابتی سازمان ها شناخته شده است. در حقیقت جهان پس از انقلاب کشاورزی و صنعتی که در آن زمین، سرمایه و نیروی کار منابع اصلی به حساب می آمدند شاهد انقلاب اطلاعاتی است که در آن منابع اصلی بر پایه دانش و اطلاعات شکل گرفته است. در عصر دانش، سرمایه فکری موضوعی با اهمیت می باشد که مدیریت صحیح آن در محیط پرتلاطم و چالش برانگیز امروزی، رمز موفقیت شرکتها محسوب می شود(مجتهدزاده، 1381).

به دلیل اهمیت روزافزون سرمایه فکری (به عنوان مهمترین بخش از کل سرمایه شرکت) در فرآیند برتری استراتژیک و سودآوری پایدار و مستمر شرکتها، این پژوهش به بررسی ارتباط بین سرمایه فکری و شاخص های کیفیت سود در بورس اوراق بهادار تهران می پردازد.

در این پژوهش ابتدا در بخش ادبیات پژوهش به تعریف سرمایه فکری، اجزای آن و مدل های سنجش سرمایه فکری پرداخته و پژوهش های خارجی و داخلی بررسی می شود، سپس فرضیه های پژوهش و روش های آماری به کار گرفته شده جهت آزمون فرضیه ها تشریح می گردد. در ادامه نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها و در انتها نیز نتیجه گیری و پیشنهادها ارائه خواهد شد.l